Zapaska świętokrzyska
Informacje o eksponacie
Dział:
Typ eksponatu: ubiór
Autor: produkt rękodzielniczy
Datowanie: XX w.
Sposób i data nabycia: w dworze znajduje się kilka zapasek podarowanych przez zaprzyjaźnionych mieszkańców gminy Masłów
Materiał, technika: wełna, len
Wymiary: wysokość 73 cm, szerokość 130
Nr inwentarzowy: DSŻ/K/8, DSŻ/K/9
Opis:
Zapaska to nieodłączny element kobiecego stroju w Górach Świętokrzyskich. Zarówno te zarzucane na ramiona jak i te wiązane do pasa szyto z pasiastego samodziału. W zależności od sposobu ich użytkowania różniły się wielkością, noszone do pasa były większe. Zadaniem zapaski było chronienie przed wiatrem, deszczem i śniegiem. W XIX wieku noszono je w każdej świętokrzyskiej wsi, były więc stałą każdego wiejskiego krajobrazu. Obecnie rzadko można spotkać kobiety noszące zapaski. Stroje znajdują się jednak w szafach wielu wiejskich domów w regionie świętokrzyskim.
Zapaski przedsobne były wykonywane z samodziału wełnianego na osnowie lnianej. W połowie XIX w. powszechne były zapaski półcate, zszywane z dwóch płatów czarnego samodziału, wszyte górą w oszewkę z trokami do wiązania. W drugiej połowie XIX w. rozpowszechnił się drugi typ zapaski używany do lat 60. XX w., wykonywany z jednego płata materiału i wszyty w oszewkę wzdłuż jego długości.
Zapaski naramienne były dużo krótsze, a szersze zapaski z jednego płatu materiału wyeliminowały z użycia długie zapaski półcate. Najstarsze zapaski utrzymane były w kolorze czarnym, z białymi prążkami lub czarnym z bordowymi paseczkami. W ostatnim ćwierćwieczu miejsce koloru bordowego zajął czerwony. Oszywkami zapasek były kolorowe krajki, z dominującym kolorem czerwonym.
W ciekockim dworku zapaski obejrzymy w sieni i kuchni, gdzie znajdują się obok kuferka, przy którym kuferku odpoczywała, okrywając się zapaską czy wełnianą chustą, kucharka Żeromskich – Małgorzata. Trzymała w nim pewnie cały swój i synka Antka („mlecznego brata” Stefana) skromny dobytek.
Literatura:
Małgorzata Imiołek, Stroje Ludowe Kielecczyzny, Muzeum Wsi Kieleckiej 2012
Leksykon stroju świętokrzyskiego w: https://www.polalech.pl/swietokrzyski-leksykon.htm
Kazimiera Zapałowa: „Z Dworku Żeromskich (11)” : „Kuchnia”w „Kurierze Masłowskim” nr 6/2017 (121)