Fajecznica i fajki - stambułki

Informacje o eksponacie
Dział:
Typ eksponatu: przedmioty użytkowe
Autor: Zbigniew Szustak (fajecznica i fajki) Józef Juszczyk (fajki)
Datowanie: wykonane współcześnie według XIX-wiecznego wzoru
Sposób i data nabycia: Dar Kazimiery i Andrzeja Zapałów, 2016 r.
Materiał, technika: wyrób artystyczny, drewno jabłoni, mosiądz, glina,
Wymiary: fajecznica: wys. 15 cm, szer. 35 cm, głęb. półeczki 8 cm, otwory ø 1,2 cm fajki: z bukszpanu – dł. 10 cm, z jabłoni – 11 cm, z wiśni – 11,2 cm
Nr inwentarzowy: DSŻ/PW/ 59, DSŻ/PW/60, DSŻ/PW/61, DSŻ/PW/62
Opis:
Pierwszym eksponatem podarowanym do Dworku Stefana Żeromskiego w dniu jego otwarcia, tj. 23 października 2010 roku była dziewiętnastowieczna gliniana główka wykonanej ręcznie fajki tzw. „stambułki”, wypalonej w którymś z garncarskich pieców Staszowa. Nazwa „stambułka” związana jest z faktem, że największe ilości wyrobów trafiały do Stambułu. Cieszyły się tam ogromnym powodzeniem. Do glinianych główek dorabiano cybuchy z drewna wrzośca, bukszpanu, antypki, jabłoni lub wiśni oraz ze srebra, a w Turcji nawet ze złota. Zdarzało się, że owe cybuchy były zakończone ustnikiem z leczniczego, miłego dla warg bursztynu.
Wincenty Żeromski nie stronił od tytoniu. Palił fajki głównie na świeżym powietrzu. Jeśli w domu – to wówczas, gdy byli goście, którzy lubili „zakurzyć” lub rosyjscy urzędnicy akcyzy czy poborcy podatkowi, którzy „najpierw lulkę wypalili, potem wypili stakan herbaty – i dopiero przystępowali do interesu”. Urządzając dwór, w pokoju gospodarza –umieściliśmy fajecznicę wraz z fajkami – stambułkami.
Fajecznica ( zwana też fajczarką ) została wykonana z drewna jabłoni na indywidualne zamówienie. Na zaplecku inkrustowana mosiądzem z dwoma otworami, przez które przewleczony jest łańcuszek niezbędny do powieszenia. Na półce fajczarki znajduje się sześć otworów do umieszczania fajek.
Fajki umieszczone w fajecznicy to stambułki. Części gliniane wykonał współcześnie Józef Juszczyk ze Staszowa, a części drewniane Zbigniew Szustak z drewna wiśni, jabłoni i bukszpanu.
Literatura:
Kazimiera Zapałowa: „Z Dworku Żeromskich (19)” : „Stambułki, tytoniery i inne” w „Kurierze Masłowskim”