Centrum Edukacji i Kultury Szklany Dom

W ciekockim dworku posiadamy dwa wizerunki Agnieszki Katerliny – macierzystej babci Stefana Żeromskiego. Tu mowa o pastelowym portrecie, który został wykonany na prośbę kustosz honorowej Dworku Stefana Żeromskiego – Kazimiery Zapałowej przez znanego artystę plastyka Waldemara Oleszczaka. Podstawą jego realizacji był bardzo zniszczony dagerotyp z 1858 roku. Tak wyglądała Agnieszka Katerlina, gdy wydawała swą córkę Józefę za Wincentego Żeromskiego. Miała wówczas pięćdziesiąt sześć lat i była wdową.

Prezentowany w dworze portret ukazuje mądrą, skupioną twarz silnej kobiety, która nigdy nie była salonową lalką. Nieobce jej były cierpienia związane z utratą rodziców, męża, dzieci, wiedziała, że odpowiada za rodzinę, za powierzony jej majątek i nie może pozwolić na jakiekolwiek zaniedbania, nostalgie, słabości, niekompetencję.

Informacja biograficzna:

Agnieszka Katerlina przyszła na świat w miejscowości Chełmo na ziemi przedborskiej, jako druga córka „wielmożnych Tekli z Czaplickich i Walentego – małżonków Jackowskich” – jak zanotowano w parafialnej księdze urodzonych, a stało się to 15 stycznia 1802 roku. Na chrzcie otrzymała jedno z najpiękniejszych starych (ale nadal modnych) imion: Agnieszka. Mówili do niej melodyjnie, z włoska: Agnesina - dumna, urodziwa, mądra i niezbyt szczęśliwa. 

Agnieszka edukowana były systemem domowym. We dworze w Chełmie, a później w Bebelnie, przebywała – trochę jako guwernantka, trochę dama do towarzystwa – wykształcona kuzynka Czaplickich – Eliza Starska. Lekcje umuzykalnienia (bo to było w dobrym tonie) prowadził miejscowy kantor Antoni Kordek. Mama Tekla uczyła córkę haftowania, przędzenia, prowadzenia domu, zarządzania gospodarstwem, savoir-vivre`u. 

W 1822 roku Agnieszka wyszła za mąż za Józefa Katerlę, z którym początkowo mieszkała w Boczkowicach jako współdzierżawczyni, później w Rożnicy w podobnym charakterze, a wreszcie od 1833 roku we własnym, liczącym ponad 1140 mórg majątku Tyniec nad Nidą w parafii Węgleszyn. Urodziła dziewięcioro dzieci, z czego do dorosłości wychowała pięcioro. Gdy mąż Józef zmarł przedwcześnie w 1842 roku, Agnieszka przejęła jego obowiązki, nie zaniedbując swoich i nadal, przez kolejne szesnaście lat prowadziła z powodzeniem dom i wielotowarowe, rozległe gospodarstwo.

W 1858 roku postanowiła sprzedać Tyniec, sprawiedliwie podzielić pieniądze, a sama – zmęczona – żyć z należnej jej części kapitału, z którego pomagała córkom i zięciom, gdy tego potrzebowali. Łożyła też sowicie na utrzymanie i remonty kościołów w parafiach, w których mieszkała. Ostatnie lata spędziła u najstarszej córki Marianny Kozłowskiej w Kurzelowie. Zmarła 1 grudnia 1874 roku w Kurzelowie, tam też została pochowana.

Kazimiera Zapałowa, Rodzinne konterfekty i pamiątki ikonograficzne w Dworku Żeromskich w Ciekotach, Kielce 2013.

Kazimiera Zapałowa, artykuł Wizerunki babci Agnieszki (w:) Z Dworku, teksty Kazimiery Zapałowej.