Centrum Edukacji i Kultury Szklany Dom

Zapaska świętokrzyska

Katalog online - Zapaska świętokrzyska

Informacje o eksponacie

Dział:

Typ eksponatu: ubiór

Autor: produkt rękodzielniczy

Datowanie: XX w.

Sposób i data nabycia: w dworze znajduje się kilka zapasek podarowanych przez zaprzyjaźnionych mieszkańców gminy Masłów

Materiał, technika: wełna, len

Wymiary: wysokość 73 cm, szerokość 130

Nr inwentarzowy: DSŻ/K/8, DSŻ/K/9

Opis:

Zapaska to nieodłączny element kobiecego stroju w Górach Świętokrzyskich. Zarówno te zarzucane na ramiona jak i te wiązane do pasa szyto z pasiastego samodziału. W zależności od sposobu ich użytkowania różniły się wielkością, noszone do pasa były większe. Zadaniem zapaski było chronienie przed wiatrem, deszczem i śniegiem. W XIX wieku noszono je w każdej świętokrzyskiej wsi, były więc stałą każdego wiejskiego krajobrazu. Obecnie rzadko można spotkać kobiety noszące zapaski. Stroje znajdują się jednak w szafach wielu wiejskich domów w regionie świętokrzyskim. 

Zapaski przedsobne były wykonywane z samodziału wełnianego na osnowie lnianej. W połowie XIX w. powszechne były zapaski półcate, zszywane z dwóch płatów czarnego samodziału, wszyte górą w oszewkę z trokami do wiązania. W drugiej połowie XIX w. rozpowszechnił się drugi typ zapaski używany do lat 60. XX w., wykonywany z jednego płata materiału i wszyty w oszewkę wzdłuż jego długości.
 
Zapaski naramienne były dużo krótsze, a szersze zapaski z jednego płatu materiału wyeliminowały z użycia długie zapaski półcate. Najstarsze zapaski utrzymane były w kolorze czarnym, z białymi prążkami lub czarnym z bordowymi paseczkami. W ostatnim ćwierćwieczu miejsce koloru bordowego zajął czerwony. Oszywkami zapasek były kolorowe krajki, z dominującym kolorem czerwonym.

W ciekockim dworku zapaski obejrzymy w sieni i kuchni, gdzie znajdują się obok kuferka, przy którym kuferku odpoczywała, okrywając się zapaską czy wełnianą chustą, kucharka Żeromskich – Małgorzata. Trzymała w nim pewnie cały swój i synka Antka („mlecznego brata” Stefana) skromny dobytek.

Literatura:

Małgorzata Imiołek, Stroje Ludowe Kielecczyzny, Muzeum Wsi Kieleckiej 2012

Leksykon stroju świętokrzyskiego w: https://www.polalech.pl/swietokrzyski-leksykon.htm

Kazimiera Zapałowa: „Z Dworku Żeromskich (11)” :  „Kuchnia”w „Kurierze Masłowskim” nr 6/2017 (121)